Enlem Nedir? Enlemin Özellikleri Nelerdir?
Dünyanın ortasından geçtiği kabul edilen ekvator çizgisinin kuzeyinde veya güneyinde yer alan herhangi bir noktanın Ekvator çizgisine açısal mesafesine enlem denir.
Enlem, ikiye ayrılır; kuzey enlemleri ve güney enlemleri. Enlem derece, dakika ve saniye cinsinden değerler ile ifade edilir. Dünya üzerinde aynı enlem değerlerine sahip noktaların birleşmesi paralelleri oluşturur. Paraleller varsayımsal çemberlerdir.
Dünya ekseni kuzey-güney doğrultusunda dik olarak kabul edilir ancak gerçek dünya ekseni biraz yatık durumdadır, bu duruma eksen eğikliği denir. Ekvator’un kuzeyinde 90, güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 adet enlem çemberi vardır.
Dünyanın elips şekli nedeniyle boylamlar (meridyenler) eş çemberlerdir ancak enlemler (paraleller) kutuplara doğru kısalan çemberlerdir. Orjin olarak adlandırılan başlangıç noktası Greenwich’den geçen çember ile Ekvator’dan geçen çemberin kesiştiği noktadır.
Enlem Etkileri
Enlem çemberlerinin ifade ettikleri yere göre etkiledikleri durumlar vardır. Enlem etkisini görebileceğimiz durumlardan bazıları şunlardır:
- İklim,
- Güneş ışınlarının düşme açısı,
- Sıcaklık dağılışı,
- Denizlerin tuzluluk oranları,
- Gece ile gündüz arasındaki zaman farkı,
- Kalıcı kar sınırı yükseltisi,
- Yerleşme ve tarım faaliyetlerinin sınırı,
- Bitki örtüsü çeşitliliği,
- Toprak çeşidi,
- Akarsu rejimleri,
- Tarım ürünleri çeşitliliği,
- Yerleşme biçimi.
Kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının düşme açısı küçülür, atmosferdeki ışınların yolu uzar. Sıcaklık kutuplara doğru azalır ve tutulma artar.
Kutuplara doğru bitki örtüsü aralıksız kuşaklar meydana getirir, ayrıca akarsu donma süresi de kısalır, gece-gündüz arasındaki zaman farkı artar.
